अमेरिकी कार निर्माता कम्पनी टेस्लाका मालिक इलन मस्कले डोनाल्ड ट्रम्प सरकारका लागि कम समय खर्चिने भएका छन्। ट्रम्पसँग नजिकिएर राजनीतिमा होमिएका कारण कम्पनीलाई नोक्सान भएपछि मस्कले यस्तो निर्णय गरेका हुन्।
मस्क ट्रम्पले सरकारी सेवा प्रभावकारी बनाउन खोलेको डिपार्टमेन्ट अफ गभर्नमेन्ट इफिसियन्सी (डोज) का प्रमुख हुन्। मस्क प्रमुख भएको केही समयपछि नै विश्वभरि टेस्लाको बिक्री र सेयर भाउ कम हुँदै गएको थियो।
यो वर्षको पहिलो त्रैमासमा टेस्लाको नाफा ७१ प्रतिशत घटेको सार्वजनिक भएको छ। यसको केही घण्टापछि मस्कले अब भने आफ्नो ध्यान टेस्लामा बढी केन्द्रित हुने घोषणा गरेका हुन्। उनले मेदेखि ट्रम्प सरकारलाई साताको एकदेखि दुई दिन मात्रै समय दिने बताएका छन्।
अघिल्लो वर्ष पहिलो त्रैमासमा टेस्लाको नाफा १ अर्ब ४० करोड डलर थियो। यो वर्ष पहिलो त्रैमासमा ४० करोड ९० लाख डलर मात्रै कमाएको छ। यसरी बिक्रीमा भारी गिरावट आएकाले कम्पनी सम्हालेर स्थिति सुधार्न र लगानीकर्तालाई विश्वास दिलाउन मस्कले सो घोषणा गरेको मानिन्छ।
गत नोभेम्बरमा ट्रम्पले चुनाव जितेपछि टेस्लाको सेयर र मस्कको व्यक्तिगत सम्पत्ति दुवै ह्वात्तै बढेको थियो। ट्रम्पसँगको निकटताका कारण स्वचालित कार बनाउने क्रममा रहेका नियामकीय बाधा कम हुने लगायत अरू फाइदाका कारण टेस्लाको व्यापार झन् बढ्ने अपेक्षा गरिएको थियो।
तर त्यस्तो भएन।
ट्रम्पले कार्यभार सम्हालेपछि मस्कले अमेरिकाको संघीय सरकारको शासकीय संरचनामा धावा बोलेका छन्। त्यस्तै युरोपेली देशहरूको आन्तरिक राजनीतिमा हस्तक्षेप गर्दै ट्रम्पजस्तै उग्रदक्षिणपन्थी विचारधारा भएका पार्टीलाई समर्थन गरेका छन्। त्यसै कारण ट्रम्पको विजयपछि मस्क र टेस्लालाई प्राप्त सबै लाभ गुमेको छ।
यो वर्षको पहिलो तीन महिनामा विश्वभरि नै टेस्लाको बिक्री घटेपछि मस्क चिन्तित भएको देखिन्छ। टेस्लाको व्यापार उकास्न ट्रम्पले गत महिना ह्वाइट हाउसमा मस्कको उपस्थितिमै आयोजित एक कार्यक्रममा रातो 'एस मोडल' किनेर विज्ञापन नै गरेका थिए। त्यसका बाबजुद अमेरिकामा टेस्लाको बिक्री बढेन।
हुन त सन् २०२४ मा टेस्लाको बिक्री इतिहासमा पहिलो पटक घटेको थियो। तर केही हप्ता अघिसम्म पनि टेस्लाले आफ्नो बिक्री यो वर्ष फेरि बढ्ने दाबी गरिरहेको थियो। मंगलबार आम्दानी विवरण सार्वजनिक गर्दा भने कम्पनीले यो वर्ष बिक्री बढ्ने दाबी गरेन। विश्व व्यापारको स्थिति धेरै अनिश्चित रहेको भन्दै बिक्रीको भविष्यवाणी नै गरेन।
यसरी टेस्लाले सन् २०३० सम्म वार्षिक दुई करोड वटा कार उत्पादन गर्ने लक्ष्य पनि त्यागेको देखिन्छ। यसले पनि मस्कले किन चिन्ता गर्नुपर्छ भन्ने देखाउँछ।
टेस्ला कम्पनीले आधिकारिक रूपमै राजनीतिक कारणले आर्थिक नोक्सानी भएको स्वीकार गरेको छ।
यस्तोमा मस्कले ट्रम्प सरकारबाट टाढिने निर्णय गरेपछि टेस्लाको स्थिति सुधार होला त?
मस्कले ट्रम्प सरकारका लागि कम समय दिने घोषणा गरेपछि टेस्लाको सेयर भाउ करिब पाँच प्रतिशतले बढेको थियो। तैपनि टेस्लाको भाग्य फेरि चम्किने देखिँदैन।
मस्कले टेस्लालाई पर्याप्त समय नदिएर आफ्नो ध्यान ट्रम्प सरकारको काममा लगाएकाले मात्रै नोक्सानी भएको भए उनले फेरि कम्पनीमा ध्यान दिँदा स्थिति सुध्रिन्थ्यो। तर मस्क ट्रम्प सरकारबाट अलग्गिए पनि टेस्ला ब्रान्डलाई उनको राजनीतिले फेरि नसुध्रिने गरी नोक्सान गरिसकेको मानिन्छ।
मस्कको चामत्कारिक र सफल व्यक्तित्वले टेस्ला चम्किएको थियो। अहिले उनको लोकप्रियता खस्केपछि टेस्लालाई घाटा भएको छ।
चुनाव नजितेको र संसदीय सुनुवाइ समेत सामना नगरेका मस्कले संघीय सरकारको गतिविधि नै डामाडोल हुने गरी काम गरेपछि अमेरिकी जनता उनीसँग रिसाएका छन्। विपक्षी डेमोक्र्याटिक नेता–कार्यकर्ता मात्रै नभएर रिपब्लिकन नेताहरू समेत खुसी छैनन्। डेमोक्र्याटिक र स्वतन्त्र मानिसहरूले त अमेरिका भर टेस्ला बहिस्कारको अभियान नै चलाए। टेस्ला गाडी, बिक्री हुने स्थल र चार्जिङ स्टेसन लगायत संरचनामा तोडफोड र आगजनी पनि गरे।
दुई दलीय व्यवस्था भएको अमेरिकामा करिब आधाजसो जनता उदारवादी डेमोक्र्याटिक पार्टीका समर्थक छन्। त्यसमाथि पनि डेमोक्र्याटिक मतदाताहरू जलवायु परिवर्तनको समस्या कम गर्न भन्दै विद्युतीय गाडी किन्छन्। ट्रम्पका धेरैजसो मतदाता भने जलवायु परिवर्तनको विज्ञानमै विश्वास गर्दैनन् र त्यसलाई ठगी भन्छन्। यस्तोमा विद्युतीय गाडीमा विश्वास गर्ने प्रायः डेमोक्र्याटिक र स्वतन्त्र नागरिकलाई टेस्लाप्रति नै वितृष्णा र घृणा हुने गरी चिढ्याएका कारण अमेरिकामा टेस्लाको स्थिति सुध्रिन मुस्किल देखिन्छ।
युरोपेली देशहरूको आन्तरिक राजनीतिमा हस्तक्षेप गर्दै ट्रम्पजस्तै उग्रदक्षिणपन्थी विचारधारा भएका पार्टीलाई समर्थन गरेका कारण युरोपमा पनि स्थिति सुध्रिने छेकछन्द देखिँदैन।
युरोपको सुरक्षा खतरामा पार्ने गरी ट्रम्पले रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग निकटता बढाउँदै रूसलाई सहयोग हुने खालका कदम चालेका कारण युरोपेली देशमा पनि ट्रम्पको लोकप्रियता घटेको छ। रूस र युक्रेनबारे मस्कको धारण पनि ट्रम्पको जस्तै भएकाले पनि युरोपमा टेस्लाको भविष्य देखिँदैन।
मस्कले युक्रेनलाई इन्टरनेट चलाउन दिइरहेको आफ्नो कम्पनी स्टारलिंकको सेवा बन्द गर्ने धम्की समेत दिएका छन्। दुरसञ्चारको पूर्वाधार रूसले ध्वस्त पारिदिएकाले युद्धका लागि युक्रेनी सेना स्टारलिंकमा भर पर्छ। आफूले स्टारलिंक बन्द गरे युक्रेनको सेना धराशायी हुने मस्कले ठोकुवा गरेका छन्।
युक्रेनका लागि स्टारलिंकको सेवा किनिरहेको पोल्यान्डका विदेशमन्त्रीले सो धम्कीको विरोध गर्दा मस्कले 'सानो मान्छे चुप लाग' भनेर ती मन्त्रीलाई होच्याएका थिए।
यसरी युरोपको आन्तरिक राजनीतिमा हस्तक्षेप गर्ने, ट्रम्पका प्रायः जसो सबै कदमको समर्थन गर्ने र अझ अमेरिकाले 'नेटो' छोड्नुपर्ने जस्तो उग्र अभिव्यक्ति दिएकाले युरोपमा टेस्लाको बिक्री बढ्ने देखिँदैन।
बिवाइडी लगायत चिनियाँ कम्पनीले पछिल्लो समयमा तुलनात्मक रूपमा राम्रा गाडी धेरै सस्तो लागतमा उत्पादन गर्न थालेकाले पनि टेस्ला प्रतिस्पर्धामा पछि पर्ने देखिन्छ। चीन, युरोप लगायत विश्वका अरू देशमा व्यापार बढाउन मुश्किल देखिन्छ। ट्रम्पले सुरू गरेको व्यापार युद्धका कारण चिनियाँ गाडीलाई अमेरिकामा पहुँच नभए पनि मस्कको राजनीतिक सहभागिताका कारणले टेस्लाले त्यसको फाइदा उठाउन नसकिने देखिन्छ।
मस्कले लामो समयदेखि चालक रहित गाडी बनाउने सपना बाँडिरहेका छन्। तर टेस्लाले नियामक निकायले राखेका सुरक्षा सर्त पूरा गर्न नसकेका कारण अमेरिकामा उनले चालक रहित गाडी प्रयोगमा ल्याउन सकेका छैनन्।
गुगलको माउ कम्पनी अल्फाबेटले भने वेमो सेवामार्फत चालक रहित गाडी प्रयोगमा ल्याइसकेको छ। स्टेलान्टिस, जिली लगायत कम्पनीका गाडी प्रयोग गरेर अमेरिकाका कतिपय सहरमा वेमोले चालक रहित ट्याक्सी सेवा चलाइरहेको छ।
यसरी अमेरिकाभित्रै पनि चालक रहित गाडीको क्षेत्रमा समेत टेस्ला पछाडि परिसकेको छ।
लामो समयदेखि टेस्लाको सेयर भाउ कम्पनीको सम्पत्ति र गाडीको बिक्रीमा मात्र नभएर मस्कले केही क्रान्तिकारी उत्पादन ल्याउने छन् भन्ने विश्वासका कारण उच्च थियो। अझै पनि अपेक्षित आम्दानीको आधारमा सेयर भाउ तुलना गर्दा अरू परम्परागत कार निर्माताको दाँजोमा टेस्लाको सेयर भाउ बढी नै रहेको मानिन्छ।
तर राजनीतिले मात्रै नभएर गुणस्तर र प्रविधिमा पनि प्रतिस्पर्धीभन्दा पछि पर्ने देखिएकाले भविष्यको सम्भावनाका कारण भइरहेको फाइदा समेत बन्द हुने भएकाले टेस्लाको भाग्य फेरि चम्किन मुस्किल हुनेछ।
***
(प्रेम ढकाल सेतोपाटी अंग्रेजी संस्करणका सम्पादक हुन्।)
