भारत हुँदै कुवेत जान लागेका ४७ जना नेपाली महिलालाई शुक्रबार काठमाडौं ल्याइएको थियो। उनीहरूलाई भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीस्थित अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट फर्काइएको हो।
हाल उनीहरूलाई माइती नेपालको संरक्षणमा राखिएको छ।
मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोका प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) रूगम बहादुर कुँवरका अनुसार उनीहरूलाई कसले त्यहाँसम्म पुर्यायो भन्ने विषयमा अनुसन्धान भइरहेको छ।
'उनीहरूको एनओसी (नो अब्जेक्सन लेटर) पनि नक्कली छ। थप कुरा अनुसन्धानकै क्रममा छ। जसले उनीहरूलाई अवैध बाटो र प्रक्रिया हुँदै लैजान लागेको हो, त्यसको पहिचान गरी कारबाही गर्न अनुसन्धान तीव्र बनाएका छौं,' उनले भने।
अहिले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा अध्यागमनले कडाइ गरेसँगै भारतको बाटो हुँदै भिजिट भिसामा जानेहरू बढेको पाइएको पनि उनले बताए।
'पछिल्लो समय कडाइ गर्न थालेपछि भारतबाट जान लागेकालाई फर्काइएको यो पहिलो पटक हो। यति ठूलो संख्यामा भेटिनुले यता कडाइपछि भारतको बाटोको प्रयोग बढेको भन्ने देखिन्छ,' उनले भने।
हालैका दिनमा भिजिट भिसामा गएर काम गर्नेहरू कोलकाताको बाटो हुँदै युएई लगायत विभिन्न मुलुक गइरहेको श्रम क्षेत्रमा काम गरिरहेका एक व्यक्तिले बताए।
'पहिले त्रिभुवन विमानस्थलबाटै सेटिङ मिलाएर खचाखच जान्थे। अहिले त्यो अवस्था यहाँ देखिएको छैन। दिल्लीमा पनि कडाइ छ। त्यसैले नक्कली कागजात बनाएर कोलकाता हुँदै युवाहरू युएई लगायत मुलुक पुगिरहेका छन्,' नाम नखुलाउने सर्तमा उनले भने।
श्रम मन्त्रालयका एक अधिकारी भने सरकारले घरेलु काममा प्रतिबन्ध लगाएका कारण भारतको बाटो हुँदै महिलाहरू खाडी मुलुक गइरहेको बताउँछन्।
'अहिले पनि खाडीमा महिलाहरू घरेलु काम गरिरहेका छन्। उनीहरू कसरी पुगे त? कोही मिलाएर हाम्रै विमानस्थलबाट गए। कोही भारत हुँदै। अहिले पनि गइरहेका छन्। यसको मुख्य कारण घरेलु कामदारमा प्रतिबन्ध हो,' उनले भने।
भिजिट भिसामा विदेश जाने कतिपय नेपालीसँग अनधिकृत पैसा असुलिएको विषय केही समयअघि बाहिरिएको थियो। सो भिजिट भिसा प्रकरणपछि अध्यागमनले विमानस्थलमा थप कडाइ गरेको हो। यस कारण पनि भारत हुँदै जानेहरू बढेको पाइएको उनले बताए।
अध्यागमन विभागका महानिर्देशक गोविन्द प्रसाद रिजालले मापदण्ड पुरानै भए पनि कार्यान्वयनमा केही कडाइ गरिएको बताए।
'पहिले पनि सबै मापदण्ड पूरा गरेर पठाइरहेका थियौं। अहिले चाहिँ सबै कुरा मापदण्ड अनुसार छ कि छैन भनेर एकदमै निगरानी बढाएका छौं। यहाँ कडाइ भएपछि भारतको रूट प्रयोग भएको हुन सक्छ,' उनले भने।
विभागका निर्देशक एवं सूचना अधिकारी टीकाराम ढकालले पनि मापदण्ड नपुगेकाहरूलाई फिर्ता गरिरहेको बताए।
उनका अनुसार मापदण्ड पूरा नगरी भिजिट भिसामा जान विमानस्थल पुगेका दैनिक ३० देखि ४० जनालाई अध्यागमनले फिर्ता गरिरहेको छ।
'भारतस्थित नेपाली दूतावाससँग अनौपचारिक कुराकानी गर्दा पनि यता कडाइ भएपछि भारत हुँदै जानेहरू बढेको सुनेको छु,' उनले भने।
मापदण्ड पूरा भएको अवस्थामा भने कसैलाई पनि रोक्न नमिल्ने उनले बताए।
'केहीले भिसा दुरूपयोग गरेको पनि देखिन्छ। भिजिट भिसामा दुबई जाने भनेर रोमानिया जाने प्रवृत्ति बढेको छ। यसमा अनुगमन प्रभावकारी बनाउनुपर्ने छ। हामी काम गरिरहेका छौं,' निर्देशक ढकालले भने।
कुन देश जान लागेको हो भन्ने थाहा नभएका, होटल बुकिङ नभएका, दोहोरो टिकट नभएका र त्यहाँ आफन्तको टुंगो नभएका लगायत कतिपय अवस्थामा फिर्ता गर्नुपरेको उनले बताए।
मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोका एसपी कुँवर आप्रवासन नरोकिने कुरा भएको तर कतिपय अवस्थामा विचार गरेर पठाउनुपर्ने बताउँछन्।
'घुमफिरमा जान पाउनु मानव अधिकार हो। तर हामीकहाँ कस्ता मान्छे गइरहेका छन् भन्नेमा ध्यान दिनुपर्ने अवस्था छ। बिनापैसा, फाटेका चप्पल र लुगा लगाएर आएका र जाने देशको नाम समेत थाहा नभएका मान्छे भिजिट भिसामा किन गइरहेका छन् भन्ने त विचार गर्नैपर्छ नि,' उनले भने।
श्रम क्षेत्रमा काम गरिरहेका ती व्यक्ति भने सरकारले भिजिट भिसा सम्बन्धी उचित मापदण्ड बनाएर कार्यान्वयन गर्न नसक्दा विभिन्न समस्या दोहोरिरहेको बताउँछन्।
'भिजिट भिसामा जान पाउनु नागरिकको नैसर्गिक अधिकार हो। सबैका लागि समान नियम, व्यवहार हुनुपर्छ। राम्रो लुगा लगाएको व्यक्ति मात्रै घुमफिरमा जान पाउने, चप्पल लगाएको जान नपाउने भन्ने त हुँदैन नि,' उनले भने, 'तर हामीकहाँ मान्छेको लवाइ हेरेर व्यवहार गरिन्छ। महिला भनेर रोकिन्छ। यो विभेदपूर्ण भयो,' उनले भने।
यसरी विभेद गर्नुको साटो भिजिट भिसामा जानेसँग साथमा हुनुपर्ने रकमको सीमा बढाउनुपर्ने उनी बताउँछन्।
'अहिले पाँच सय डलर हुनुपर्ने व्यवस्था छ, यसलाई एक हजार डलर बनाऔं। यति भएपछि मान्छे केही समय समस्यामा परिहाल्दैन,' उनले भने, 'अरू कुरामा त कडाइ गर्दा पनि जानेहरू रोकिएका छैनन्। बरू अवैध बाटो अपनाएर दुःख पाइरहेका छन्।'
हाल भिजिट भिसामा जान कम्तीमा ६ महिना अवधि भएको राहदानी, पाँच सय अमेरिकी डलर बराबर पैसा, जाने देशको भिसा (अन–अराइभल भिसा हुने देशको हकमा नचाहिने), दुईतर्फी हवाई टिकट, होटल बुकिङको प्रमाण वा आफन्तसँग बस्नेले एकाघरको तीनपुस्ते खुल्ने कागजात पेस गर्नुपर्ने व्यवस्था छ। युएई, बहराइन, कुवेत, कतार, ओमन र साउदी अरब जाँदा स्वघोषणा पनि गर्नुपर्छ।
-1746009348.jpg)
