अस्पताल तथा बिरामीहरूबाट रगतको माग अत्यधिकरुपमा बढ्दा काठमाडौं उपत्यकाभित्र रगतको अभाव देखिएको छ ।
पर्वहरू वडादशैं, तिहार तथा छठका समयमा रक्तदाताका कमी एवं रक्तदान शिविर सञ्चालन समेत कम भएकाले उपत्यकाभित्र रगतको एक्कासी अभाव देखिएको हो।
नेपाल रेडक्रस सोसाइटीद्वारा सञ्चालित रक्तसञ्चार केन्द्रलाई रगतको माग र आपूर्तिबीचमा सहजता ल्याउन अहिले कठिन भएको छ। यसका लागि सोसाइटीले आम रक्तदातालाई रक्तदान गर्न र रक्तदानको शिविर बढाउन संघ सस्थालाई आह्वान समेत गरेको छ ।
केन्द्रका निर्देशक डा मनिता राजकर्णिकारले अहिले केन्दमा दैनिक रुपमा दुईसय यूनिट (प्रिन्ट) रगतको माग हुनेगरेको र बिरामीका आफन्तमार्फत नै मुस्किलले सो माग पूर्ति गर्ने गरेको जानकारी दिए।
विगतमा पनि विशेष गरी दशैं, तिहार तथा छठका समयमा रगतको अभाव उपत्यकामा देखिने गर्दथ्यो। तर यस पटक तिहार तथा छठमा रगतको बढी अभाव देखिएको केन्द्रले जनाएको छ।
रक्तसञ्चार ताहाचलबाट सञ्चालनको तयारी
अर्काेतर्फ सोसाइटीले ललितपुरस्थित बालकुमारीमा रहेको अस्थायी रक्त सञ्चार सेवा केन्द्रलाई ताहाचलस्थित आफ्नै केन्द्रीय कार्यालयबाट सञ्चालन गर्ने तयारी गरिरहेको जनाएको छ।
यसका लागि अस्थायी प्रिफेव भवन निर्माण भइरहेको र तीन महिनाभित्र भवन निर्माण सम्पन्न भइसक्ने सोसाइटीका उपमहामन्त्री हरि न्यौपानेले जानकारी दिए।
विभिन्न दुर्घटना, प्रसूति, क्यान्सर, शल्यक्रिया गर्नुपर्ने रोग जस्ता बिरामीको संख्या बढ्दै जाँदा रगतको माग काठमाडौं, पोखरा, नेपालगंजलगायत प्रमुख सहरहरूमा दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ।
केन्द्रका निर्देशक डा राजकर्णिकारका अनुसार देशभर दैनिक रुपमा दुईहजार यूनिट रगतको खोजी रक्तसञ्चार सेवा केन्द्रमा मात्र हुने गर्दछ। हाल सोसाइटीअन्तर्गत आफ्ना ७२ जिल्लाका १०५ स्थानबाट रक्त सञ्चार सेवा सञ्चालनमा रहेको छ ।
दैनिक रुपमा ७८ प्रतिशत स्वयंसेवी रक्तदाता र २२ प्रतिशत बिरामीका आफन्तबाट अर्थात् शोधभर्नाबाट सङ्कलन गर्नुपर्ने बाध्यता केन्द्रसँग रहेको छ। अर्काेतर्फ चिकित्सकले शल्यक्रियालगायत अन्य जटिल उपचार गर्नुपूर्व बिरामीका आफन्तलाई रगत जम्मा गर्न लगाउने तर सो रगत पुरै प्रयोगमा नआउँदा कति रगत मिति नाधेर खेर जान्छ भन्ने एकिन तथ्याङ्क कुनै निकायसँग छैन । कुल रक्तदातामध्ये ८४ पुरुष र १६ प्रतिशत महिला रहेका छन्। केन्द्रसँग रगतका तत्वअनुसार तीनदिनदेखि सातदिनसम्म भण्डारण गर्ने क्षमतामात्र रहेको छ।
निर्धक्क रगत दिऔँ र लिऔँ : प्रयोगशाला
राष्ट्रिय जनस्वास्वास्थ्य प्रयोगशालाले विश्व स्वास्थ्य संगठनको गाइड लाइन र यसले सिफारिस गरेका मापदण्डअनुसार नै र्यापिड र इलाइज प्रविधिबाट नेपालमा रक्त परीक्षण हुँदै आएको जनाएको छ ।
चिकित्सकहरूका अनुसार रक्तदानबाट दान भएको रगतबाट जिवाणु संक्रमण हुने सम्भावना रहन्न, स्वच्छ व्यक्तिले निर्धक्क रुपमा रगत दान दिँदा केही हुँदैन ।
हाल रक्तसञ्चार सेवा केन्द्रले रक्तदानबाट प्राप्त रगतका एचआइभी, हेपाटाइटिस बी र सी र सिफिलिस परीक्षण गरेर मात्र वितरण गर्ने गर्दछ । यसका साथै रगत समूह, विरामीको रगतसँग क्रश म्याचिङ गरेर मात्र वितरण हुन्छ।
विश्वका वैज्ञानिकले हालसम्म मानव शरिरलाई आवश्यक पर्ने कृतिम रगत र तिनका प्रकारहरू आविष्कार गर्न सकेका छैनन्। यसैले स्वच्छ व्यक्तिले दिने रगतले नै अर्काे बिरामी व्यक्तिले प्रयोग गरी नयाँ जीवन प्राप्त गर्दछ ।
अर्काेतर्फ रक्तदान गरेर दातालाई कुनै हानि हुँदैन। चिकित्सकहरूका अनुसार रगतमा भएको रातो रक्तकण भरिरहन्छ, त्यसको परिपूर्ति तीन महिनामा भइहाल्छ । मानिसको वजनको करीब ८ प्रतिशत रगत हुन्छ । औसत तौलको मानिसमा चार लिटर रगत हुन्छ। यसैले तीनसयदेखि तीनसय पचास मिलिलिटर रगत झिक्दा शरिरलाई केही हानि नपुग्ने चिकित्सकहरूको भनाइ छ।
पहिलो स्वास्थ्य नीति २०४८ ले नेपाल रेडक्रस सोसाइटीलाई रक्तसञ्चारसम्बन्धी सम्पूर्ण कार्य गर्ने जिम्मेवारी प्रदान गरेको थियो । यही जिम्मेवारीअन्तर्गत केन्द्रले विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको मापदण्डअन्तर्गत रही रक्तदाताले दान गरेका रगत र तिनको तत्व सुरक्षित र गुणस्तरीयरुपमा बिरामीसम्म पुर्याइरहेको छ।
