राष्ट्र बैंकले शुक्रबार चालु आर्थिक वर्ष २०८०–८१ मा ल्याएको मौद्रिक नीतिको तेस्रो त्रैमासिक समीक्षा गर्दै केही लचिलो नीति लियो।
चालु आर्थिक वर्ष अन्त्य हुँनै लाग्दा आए पनि यो नीतिले हाल सुस्त रहेको अर्थतन्त्रलाई केही भए पनि चलायमान बनाउने अपेक्षा राष्ट्र बैंकको छ।
समीक्षामार्फत् राष्ट्र बैंकले हायर पर्चेज प्रकृतिका सवारी कर्जाको जोखिमभार, असल कर्जामा बैंकहरूले गर्नुपर्ने कर्जा नोक्सानीको व्यवस्था घटाएको छ।
यो व्यवस्थासँगै अब बैंकहरूसँग करिब ६ अर्ब रूपैयाँ मात्रै निस्किने देखिएको छ।
'सवारी कर्जाको जोखिमभार घट्दा बैंकहरूसँग तीन अर्ब ७५ करोड हाराहारी रकम निस्किने अनुमान छ,' राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक गुरू पौडेलले भने, 'त्यस्तै, असल कर्जामा बैंकहरूले राख्नुपर्ने कर्जा नोक्सानी व्यवस्था घटेसँगै लगभग २ अर्ब १६ करोड रकम उपलब्ध हुन्छ।'
हाल बैंक तथा वित्तीय संस्थाले हायर पर्चेज प्रकृतिका सवारी साधन कर्जामा १ सय २५ प्रतिशत जोखिमभार राख्दै आएका छन्। अब भने यस्तो जोखिम भार १०० प्रतिशत कायम गर्न सक्ने गरी राष्ट्र बैंकले नयाँ व्यवस्था गर्ने भएको छ।
त्यस्तै, बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूबाट प्रवाहित असल वर्गमा वर्गीकरण भएका कर्जाहरूको लागि हाल १.२५ प्रतिशत कर्जा नोक्सानी राख्नु परिरहेकोमा १.२० प्रतिशत राखे पुग्ने गरी व्यवस्था गर्न लागेको छ। यसले बैंकहरूको नाफामा सहयोग पुग्नेछ।
राष्ट्र बैंकले कोभिडकालीन समयमा असल वर्गको कर्जामा पनि नोक्सानी व्यवस्था बढाएको थियो। एक प्रतिशत हाराहारी रहेको यस्तो व्यवस्थालाई वृद्धि गरेर १.३ प्रतिशत पुर्याएको थियो।
'हामी यसलाई थप घटाउँदै पहिलेकै अवस्थामा लैजाने छौं,' पौडेलले थपे, 'यो त्यसैको संकेत नै हो।'
अहिले पनि बैंक तथा वित्तीय संस्थामा एक खर्ब १५ अर्बभन्दा धेरै अधिक तरलता छ। बैंकहरूमा अधिक तरलता भएको कारण राष्ट्र बैंकले बजारबाट तरलता उठाइरहेकै छ। हाल निक्षेप संकलन अक्सन विधिबाट मात्रै राष्ट्र बैंकले सय अर्बभन्दा धेरै तरलता खिच्ने गरेको छ।
तर, बैंकहरूको कर्जा लगानी बढ्न सकेको छैन। राष्ट्र बैंकको गत चैतसम्मको तथ्यांक अनुसार निजी क्षेत्रमा बैंकहरूबाट गइरहेको कर्जामा मात्रै ४.६ प्रतिशतले कर्जा वृद्धि भएको छ।
कर्जा नगएपछि अर्थतन्त्रलाई गतिशिलता दिन भन्दै तेस्रो त्रैमासमा लचिलो व्यवस्थाहरू गरिएको अर्का कार्यकारी निर्देशक डा. प्रकाश कुमार श्रेष्ठले बताए।
'कर्जा प्रवाह अपेक्षा गरेको तहमा देखिएन, यसले गर्दा अर्थतन्त्र चलायमान भएन कि भन्ने पनि बाहिरबाट आइरहेको छ,' उनले भने, 'अहिले मूल्यवृद्धि दर घटिरहेको छ, विदेशी मुद्रा सञ्चिति उच्च छ। यसलाई हेरेर पनि अहिले केही खुकुलो नीति लिइएको हो।'
अर्थतन्त्रलाई गतिशिलता दिन राष्ट्र बैंकले अहिले उपभोगमा आधारित कर्जाहरूलाई नै सहज हुने गरी चलाएको छ।
यही नीति अनुसार हायर पर्चेज प्रकृतिका सवारी साधन कर्जाको जोखिम भार घटाउने र घरजग्गा खरिद प्रयोजनको लागि ऋण भुक्तानी आम्दानी अनुपात बढाउन लागेको हो।
राष्ट्र बैंकले घरजग्गा खरिद प्रयोजनको लागि ऋण भुक्तानी आम्दानी अनुपात ५० प्रतिशतबाट बढाएर ७० प्रतिशत कायम गर्ने भएको छ।
अब ग्राहकले आफ्नो आम्दानीको ७० प्रतिशत रकम किस्ता तिर्न सक्ने गरेर ऋण पाउने भएका छन्। कर चुक्ता प्रमाण पेस गरेका आधारमा यो अनुपातमा कर्जा पाउने भएको हो। अहिले सस्तो ब्याजदर रहेको समयमा यसले घर कर्जा लिन चहानेलाई प्रोत्साहित गर्ने अपेक्षा राष्ट्र बैंकको हो।
अहिले पनि बैंकहरूको पुँजीकोष दबाब रहेको कारण बैंकहरूमा अधिक तरलता रहे पनि कर्जा लगानी गर्न नसकिरहेका हुन्। असल कर्जामा घटाइएको कर्जा नोक्सानी व्यवस्थाले थोरै भए पनि राहत दिने देखिन्छ। तर, यो पर्याप्त हुने देखिँदैन।
यसै समस्यालाई सम्बोधन गर्न भन्दै बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको पुँजीकोष थप सुदृढ गर्ने राष्ट्र बैंकले उल्लेख गरेको छ। राष्ट्र बैंकले अतिरिक्त उपकरणहरू प्रयोगमा ल्याउन आवश्यक सहजीकरण गर्ने भएको छ। बैंकरहरूले सेयरको रूपमा गणना गर्न पाउने ऋणपत्रका उपकरणहरू जारी गर्न दिन यसअघिदेखि नै माग गर्दै आएका छन्।
के नयाँ व्यवस्थाले सेयर आपूर्ति बढ्छ?
राष्ट्र बैंकले समीक्षामार्फत् बैंकहरूले एक वर्ष अवधि भइसकेका लगानी मध्येबाट एक आर्थिक वर्षमा आफ्नो प्राथमिक पुँजीको २० प्रतिशतसम्म बिक्री गर्न पाउने व्यवस्था गर्न लागिएको छ।
हालसम्म बैंकहरूले एक वर्ष कटेपछि पनि मात्रै एक प्रतिशतसम्म सेयर बिक्री गर्न पाउने व्यवस्था छ। यसले बजारमा कतै सेयर बिक्रीको चाप बढ्ने त होइन भन्ने त्रास पनि लगानीकर्तामा छ।
राष्ट्र बैंक यस्तो नहुने बताउँछ। अहिले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले प्राथमिक पुँजीको ३० प्रतिशत रकम मात्रै लगानी गर्न सक्छन्। यसो हुँदा ऋणपत्र, सेयर लगायतका करिब एक खर्ब ५० अर्ब रूपैयाँ बराबरको लगानी हुने कार्यकारी निर्देशक पौडेल बताउँछन्।
'यसमध्ये सबै लगानी एक वर्ष नपुगेको पनि हुनसक्छ, त्यसैले धेरै सेयर बिक्रीमा आउने भन्ने हुँदैन,' पौडेलले भने।
