मानिसको अनुहारको जोर्नी कानको अगाडिपट्टि हुन्छ। मुख खोल्ने र बन्द गर्ने काम यही जोर्नीको मद्दतले हुन्छ। कहिलेकाहीँ अनुहारको जोर्नीमा समस्या आउन सक्छ। समस्या पनि धेरै खालका हुन सक्छन्।
समस्या बढ्दै गयो भने जोर्नी प्रत्यारोपण समेत गर्नुपर्ने हुन्छ। बालबालिका वा वयस्क व्यक्तिको अनुहारमा लडेर वा अन्य कुनै कारणले चोटपटक लागेर जोर्नीको हड्डी भाँच्चियो र त्यसको उपचार भएन भने त्यो हड्डी अन्यत्र गएर जोडिन्छ।
यस्तो अवस्थामा मुख नखुल्ने समस्या हुन्छ। हामीकहाँ आउने कतिपय बिरामीले आफ्नो मुख नुखलेको दुई वर्ष भयो, १० भयो, १५ वर्ष भयो भनेका छन्।
उपचारमा हामी अन्यत्र जोडिएको हड्डी काटेर फाल्छौं। त्यो ठाउँमा बिरामीकै मिल्दो अर्को जोर्नी राखिदिन्छौं। अनुहारको जोर्नी नेपालमा बन्दैन, भारतबाट ल्याइन्छ।
जोर्नी प्रत्यारोपण गरेपछि बिरामीको मुख खुल्छ, बांगिएको अनुहार सिधा हुन्छ।
घुँडामा बाथ भएझैं कहिलेकाहीँ अनुहारको जोर्नीमा पनि त्यस्तै समस्या हुन सक्छ। यस्तो हुँदा हड्डी खिइँदै जान्छ। यसरी हड्डी खिइँदा पनि त्यो निकालेर अर्को प्रत्यारोपण गर्नुपर्छ।
कहिलेकाहीँ अनुहारमा जोर्नीको हड्डी नबन्ने समस्या जन्मजात पनि हुन्छ। यस्तो अवस्थामा मुख बांगो हुन्छ। यसमा पनि जोर्नी बनाएर प्रत्यारोपण गर्नुपर्छ।
अनुहारको जोर्नीका अनेक समस्या
तल्लो ढाडपछि सबैभन्दा बढी दुख्ने जोर्नी अनुहारकै हो। अनुहारको जोर्नीको प्रयोग पनि धेरै हुन्छ। खाँदा, बोल्दा वा मुख खुल्ने जुनसुकै गतिविधिमा पनि जोर्नी चलेको हुन्छ।
छुर्पी, सुपारी र यस्तै अन्य कडा वस्तु चपाउँदा पनि अनुहारको जोर्नी धेरै चल्छ। यस्तो अवस्थामा पनि जोर्नीमा समस्या हुन सक्छ। कसैकसैको राति निद्रामा दाँत किट्ने बानी हुन्छ। यस्ता व्यक्तिलाई पनि अनुहारको जोर्नीमा समस्या हुन सक्छ।
अनुहारमा चोटपटक लागेको, उमेर ढल्किँदै जाँदा बाथको कारणले जोर्नी दुखेको जस्ता समस्या साधारण ठानेर बेवास्ता गर्दा झन् जटिलता हुन सक्छ।
अनुहारको जोर्नीमा हुने समस्या तनावसँग पनि सम्बन्धित हुन्छ। लामो समयदेखि काम, पढाइ, घरायसी समस्या इत्यादिको तनाव छ भने पनि जोर्नीका समस्या देखिन सक्छ।
कसैको कञ्चटको मासु दुखेको हुन्छ त कसैको अनुहारको हड्डीको तल्लो भाग दुखेको हुन्छ। कसैको जोर्नीमा भित्री समस्या हुन्छ।
कसैको अनुहारको जोर्नीको समस्या हर्मोनसँग पनि सम्बन्धित हुन्छ।
यसरी अनेक कारणले अनुहारको जोर्नीमा समस्या हुन सक्छ। सबभन्दा पहिला समस्या पहिचान गर्नुपर्छ। समस्याको सही पहिचान हुन सक्यो भने उपचार पनि सहज हुन्छ।
कसरी हुन्छ उपचार? के छ प्रविधि?
जोर्नीको शल्यक्रिया गर्ने र जोर्नी प्रत्यारोपण गर्ने अनेक प्रविधिहरू चल्तीमा छन्। नेपालमा पनि धेरै प्रविधिहरू प्रयोगमा छन्।
प्रारम्भिक अवस्थामै समस्या थाहा भयो भने औषधि र फिजियोथेरापीले पनि उपचार गर्न सकिन्छ। सुई दिएर जोर्नी सफा गर्ने उपाय पनि छ। यी उपायहरूले काम गरेन भने जोर्नी प्रत्यारोपण गरिन्छ।
अनुहारको जोर्नी सम्बन्धी उपचार नेपालमा धेरै ठाउँमा उपलब्ध छैन। केही ठूला अस्पतालहरूमा जोर्नी प्रत्यारोपण हुन्छ। हामीले वीर अस्पतालमा पनि यो सेवा भित्र्याएका छौं।
वीर अस्पतालमा बिरामीको अधिक चापका कारणले शल्याक्रिया वा जोर्नी प्रत्यारोपणका लागि केही दिन कुर्नुपर्छ। अपरेसन थिएटर (शल्यक्रिया कक्ष) सीमित रहेकाले पालो कुर्नपर्ने हुन्छ।
नेपालमा अनुहारको जोर्नीमा हुने समस्याको उपचार थोरै अस्पतालमा भए पनि प्रविधि र जनशक्ति अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको छ। यसो भए पनि चिकित्सकहरूमा काम गर्ने उत्साह कम छ। धेरै साथीहरूलाई यही काम अर्को देशमा गर्दा कमाइ राम्रो हुन्छ भन्ने लाग्छ।
अहिले संसारभरको अवसर थाहा हुन्छ। कहाँ कस्तो काममा कति कमाइ हुन्छ, अवसर कस्तो छ भन्ने थाहा पाउन कठिन छैन। विदेश गएका त गइहाले, नगएका कतिपय साथीलाई नेपाल बसेर गल्ती पो गरियो कि, बाहिर (विदेश) गएको भए राम्रो हुन्थ्यो कि भन्ने पनि लागेको छ। यस विषयमा बारम्बार बहस समेत हुन्छ।
यस्तो अवस्थामा पनि आफ्नै देश (नेपाल) मा बसेर अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको सेवा दिन सकेकोमा हामी खुसी छौं।
विदेशमा रहेका नेपाली आउने लहर
विदेशमा दाँत–मुख र अनुहारको जोर्नीको उपचार निकै महँगो हुन्छ। धेरै लामो समय पालो कुर्नुपर्छ। त्यसको तुलनामा नेपालमा सस्तो र छिटो उपचार हुने भएकाले विदेशमा रहेका नेपाली पनि उपचारको लागि नेपाल नै आउँछन्।
केही दिनअघि अस्ट्रेलियामा रहेका एक नेपाली अनुहारको जोर्नीको हड्डी फुस्किएको समस्या लिएर आउनुभएको थियो। उहाँले अस्ट्रेलियामा विशेषज्ञ सेवा पाउन तीन महिना कुर्नुपर्ने भएछ। नेपालमा त्यति समय कुर्नुपर्दैन, सस्तो पनि छ।
नेपालमा उपचार सस्तो त छँदैछ, साथै चिकित्सकसँग सहज पनि हुन्छ। आफ्नो भाषामा मजाले कुरा गर्न पाइन्छ। प्रविधि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको छ। यस कारण विदेशमा रहेका नेपालीहरू दाँत, मुख र अनुहारको जोर्नीको उपचारको लागि नेपाल आउने क्रम बढेको छ।
(मुख तथा अनुहार शल्यचिकित्सक डा. किशोर भण्डारी वीर अस्पतालमा कार्यरत छन्।)
-1746009348.jpg)
