दुर्गम जिल्ला बाजुराबाट ५५ जना अबोध बालबालिकालाई पढाउने आश्वासन दिएर काठमाडौं लगायत अन्य सहरमा ल्याई घरेलु बालश्रमिकका रूपमा प्रयोग गरिएको पाइएको छ।
गत मंसिरदेखि फागुनसम्म (चार महिना)को अवधिमा केन्द्रीय बालकल्याण समितिले बालबालिकासम्बन्धी विभिन्न घटना समेटेर तयार पारिएको विश्लेषण प्रतिवेदनमा कानून विपरीत ती बालबालिकालाई घरेलु बालश्रमिकका रूपमा प्रयोग भएको पाइएको हो।
समितिका कार्यकारी निर्देशक तारक धितालले त्यसरी प्रयोग हुन विवश बालबालिकालाई उद्धारको प्रक्रिया सुरू भएको बताए।‘को को कहाँ कहाँ छन्? भनेर खोज्ने काम भइरहेको छ, त्यसरी प्रयोग गर्नेलाई कानूनी कारवाहीका लागि पहल गरिने छ,’ उनले भने।
उक्त चार महिनाको अवधिमा सबैभन्दा बढी फागुनमा ९६, पुसमा ३० र माघमा १४ जना बालबालिकालाई बालश्रममा प्रयोग गरिएको देखिएको छ। बालश्रमको संख्यामा निकै वृद्धि भएकाले आफूहरूलाई चिन्तित बनाएको कार्यकारी निर्देशक धितालले बताए।
बालश्रम (निषेध र नियमित गर्ने) ऐन, २०५६ ले बालबालिकालाई जोखिमपूर्ण काममा लगाउन निषेध गरेको छ। चौध वर्ष उमेर नपुगेका बालबालिकालाई कुनै पनि स्वरूपमा श्रमिकका रूपमा काममा लगाउन हुँदैन। अध्ययन अवधिमा बालश्रमसम्बन्धी १४० वटा घटना सञ्चारमाध्यममा प्रकाशनमा आएका थिए।
चालू आर्थिक वर्ष २०७४/७५ को प्रथम चार महिनाको अवधि (साउनदेखि कात्तिक) मा १३ वटा बालश्रमसम्बन्धी घटना भएका थिए। बालबालिकालाई श्रममा प्रयोग गरिएको प्रकृतिलाई हेर्दा घरेलु तथा होटलमा श्रमिकका रूपमा सबैभन्दा बढी ४३ प्रतिशत (६० जना) रहेका छन् भने इँट्टा उद्योगमा २६ प्रतिशत (३६ जना) र पढाइ खर्च जुटाउन ३१ प्रतिशत (४४ जना) बालबालिका रहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।
बालश्रममा परेकामध्ये जिल्ला बालकल्याण समिति बाँकेको समन्वयमा जिल्लाका इँटा उद्योगमा गरिएको अनुगमनबाट २० जना (१६ बालक, चार बालिका) बालबालिकालाई उद्धार गरिएको छ। पढाइ खर्च जुटाउने काममा लागेका बालबालिकाको विवरणलाई विश्लेषण गर्दा सल्यानमा बालुवा सङ्कलनमा २४ जना (१६ बालक र आठ बालिका), मकवानपुरमा आठजना बालबालिका राजमार्गमा लालीगुराँस बेच्दै, गोरखामा छजना बालबालिका भरियाका रूपमा रहेको पाइयो भने अन्य छजना खोटो सङ्कलन कार्यमा संलग्न भएको पाइएको थियो। बालश्रमिकका रूपमा प्रयोग गरिएका बालबालिकामा बालक ५६ प्रतिशत (७९जना) र बालिका ४४ प्रतिशत (६१ जना) छन्।
उमेर समूहका आधारमा १० वर्ष वा सोभन्दा मुनिका ११ जना, ११ देखि १४ वर्षका ४४ जना र १५ देखि १८ वर्षका ८५ जना रहेका छन्। यस अवधि (मंसिरदेखि फागुन) मा १४० वटा बालश्रमका घटना प्रकाशमा आएका छन्।रासस
