पाकिस्तानले चीनमा बनेको लडाकू विमान प्रयोग गरेर फ्रान्समा बनेका भारतीय लडाकू विमान खसालेको दाबी गरेपछि अहिले सारा विश्वको ध्यान यी दुई देशको हवाई युद्धमा केन्द्रित छ।
कश्मिरको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलाको जबाफमा भारतले बुधबार बिहान पाकिस्तानमाथि हवाई आक्रमण गरेको थियो।
त्यस क्रममा भारतका पाँचवटा लडाकू विमान खसालेको दाबी पाकिस्तानले गरेको छ।
ती पाँचमध्ये तीनवटा फ्रान्समा निर्मित रफाल, एउटा रूसमा निर्मित मिग-२९ र अर्को रूसमै बनेको सुखोइ सु-३० भएको पाकिस्तानको दाबी छ।
पाकिस्तानी विदेशमन्त्री इशाक डारले चीनमा निर्मित 'जे-१० सी' लडाकू विमान प्रयोग गरेर भारतका ती पाँचवटा विमान खसालेको बताएका छन्। उनले बुधबार राति नै यसबारे पाकिस्तानी संसदलाई जानकारी गराएका थिए।
आफ्नो लडाकू विमान खसालेको पाकिस्तानी दाबीबारे भारतले प्रतिक्रिया दिएको छैन। यसको स्वतन्त्र पुष्टि हुन बाँकी छ।
अमेरिकी मिडिया सिएनएनले फ्रान्सका एक खुफिया अधिकारीलाई उद्धृत गर्दै 'पाकिस्तानले घटीमा एउटा रफाल लडाकू विमान खसालेको' लेखेको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय समाचार संस्था रोएटर्सले पनि दुई जना अमेरिकी अधिकारीलाई हवाला दिँदै पाकिस्तानले भारतको रफाल लडाकू विमान खसालेको जनाएको छ। तीमध्ये एक अधिकारीले पाकिस्तानले चीनमा बनेको जे-१० सी लडाकू विमानबाट हावाबाट हावामा प्रहार गर्ने मिसाइल प्रयोग गरेर दुईवटा भारतीय लडाकू विमान खसालेको बताएका छन्। अर्का अधिकारीले खसालिएका लडाकू विमानमध्ये एउटा रफाल भएको जानकारी दिएका छन्।
रफाल भारतसँग भएको सबभन्दा आधुनिक र शक्तिशाली लडाकू विमान हो। पाकिस्तानसँग हवाई युद्ध गर्न भारतले रफाल विमानबाट युरोपमा बनेको 'एमबिडिए मिटियोर मिसाइल' प्रयोग गरेको मानिन्छ।
अर्कातिर पाकिस्तानसँग भएको सबभन्दा आधुनिक र शक्तिशाली लडाकू विमान चीनमा बनेको जे-१० सी हो। यो विमानबाट चीनमै बनेको 'पिएल-१५ मिसाइल' प्रयोग गरेर पाकिस्तानले रफाल खसालेको मानिन्छ।
विगतमा अमेरिकी हतियार प्रयोग गर्ने पाकिस्तानले पछिल्ला वर्ष चीनका हतियार प्रयोग गर्न थालेको छ। अमेरिकासँग टाढिँदै गएको पाकिस्तानले पाँच वर्षयता करिब ८१ प्रतिशत हतियार चीनबाट किनेको मानिन्छ।
पहिले अमेरिकासँग नजिक हुँदा किनेका एफ-१६ लडाकू विमानको प्रयोग पनि जारी छ। तर बुधबार भारतीय हवाई आक्रमणविरूद्ध लड्न पाकिस्तानले एफ-१६ प्रयोग नगरेको रोएटर्सले लेखेको छ।
भारत भने परम्परागत रूपमा तत्कालीन सोभियत संघसँग नजिक थियो। उसले पछिल्लो समय बिस्तारै अमेरिका लगायत पश्चिमा हतियारको आयात बढाउन थालेको छ। रूसमा निर्मित 'मिग-२९', 'सुखोइ सु-३०' लगायत लडाकू विमान अझै प्रयोगमा रहे पनि फ्रान्ससँग किनेको रफाल भारतको सबभन्दा अब्बल लडाकू विमान हो।
भर्खरै दोस्रो कार्यकाल थालेका अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकामा बनेको एफ-३५ लडाकू विमान किन्न भारतलाई दबाब दिइरहेका छन्। यो रफालभन्दा शक्तिशाली भएको अमेरिकाको दाबी छ।
भारत र पाकिस्तानको हवाई युद्धले सारा संसारको ध्यान तान्नुको एउटा मुख्य कारण उनीहरूले प्रयोग गरिरहेको लडाकू विमान हो।
आधुनिक मिटियोर मिसाइल बोकेको रफाललाई पश्चिमा देशमा बनेको सबभन्दा शक्तिशाली लडाकू विमानमध्ये एक मानिन्छ। अहिले यसको टक्कर चिनियाँ पिएल-१५ मिसाइल बोकेको जे-१० सीसँग भइरहेको छ।
पाकिस्तानको दाबी साँचो हो भने युद्धमा रफाल लडाकू विमान खसालिएको पहिलोपटक हुनेछ। अर्कातर्फ चीनमा निर्मित जे-१० सीले रफाल वा अरू कुनै भारतीय लडाकू विमानको सिकार गरेको पनि पहिलोपटक नै हुनेछ।
सन् १९७९ मा भियतनामसँगको युद्ध चीनले लडेको अन्तिम युद्ध हो। त्यसपछि चीनले कसैसँग युद्ध लडेको छैन। आन्तरिक प्रशिक्षण र सैन्य अभ्यासबाहेक चिनियाँ लडाकू विमानले युद्धभूमिको अनुभव गरेको छैन।
भियतनामसँगको युद्धमा चीनले लज्जास्पद नतिजा भोगेको थियो। त्यसपछि अर्को कुनै युद्ध नलडेको चीनलाई उसले बनाएका लडाकू विमान र मिसाइलले पश्चिमा लडाकू विमान र मिसाइलसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ कि सक्दैन भनेर जान्नु महत्त्वपूर्ण छ। त्यही भएर भारत-पाकिस्तान युद्धमा आफ्ना हतियारले कस्तो प्रदर्शन गरिरहेको भनेर चीनले ध्यान दिएर हेरिरहेको छ।
पाकिस्तानले सैन्य कारबाही सकिनेबित्तिकै त्यसबारे चीनलाई तुरून्तै जानकारी गराएको पाकिस्तानी विदेशमन्त्री इशाक डारले बताएका छन्।
उनका अनुसार भारतीय आक्रमण सकिएको केही घन्टामै बुधबार बिहान ४ बजे (पाकिस्तानी समय) नै चिनियाँ राजदूत जियाङ जैडोङले पाकिस्तानी विदेश मन्त्रालय भ्रमण गरेका थिए।
चीनले यो युद्धलाई नजिकबाट हेर्नुको अर्को कारण अमेरिकासँगको उसको टक्कर पनि हो।
पछिल्ला वर्ष चीन अमेरिकासँग खुलेर प्रतिस्पर्धामा ओर्लिएको छ। विश्वको शक्तिशाली मुलुकको ताज खोस्न अमेरिकासँग केही वर्षभित्रै युद्ध लड्नुपर्ने हुनसक्छ भन्ने चीनको ठम्याइ छ।
भारतसँग भएको रफाल विमान र मिटियोर मिसाइलभन्दा शक्तिशाली लडाकू विमान र मिसाइल भएको अमेरिकासँग लड्न सकिन्छ कि सकिँदैन भनेर थाहा पाउन भारत-पाकिस्तान हवाई युद्ध चीनका लागि महत्त्वपूर्ण छ।
अब विश्वका केही अब्बल र चर्चित लडाकू विमानहरूबारे चर्चा गरौं।
अमेरिकामा बनेको एफ-१६ र चीनमा बनेको जे-१० चौथो पुस्ताका लडाकू विमान मानिन्छन्। जे-१० लाई परिस्कृत गरेर बनाइएको जे-१० सी र फ्रान्समा बनेको रफाल दुवै ४.५ पुस्ताका लडाकू विमान मानिन्छन्।
चीनसँग रहेको जे-२०, अमेरिकाको एफ-२२ र एफ-३५ अनि रूसको सुखोइ सु-५७ पाँचौं पुस्ताका लडाकू विमान हुन्।
अमेरिका र चीन दुवै अहिले छैठौं पुस्ताका लडाकू विमान विकास गरिरहेका छन्।
यस्तोमा भारत र पाकिस्तानको हवाई युद्धमा पश्चिमा देशले बनाएको ४.५ पुस्ताको लडाकू विमान रफाललाई चीनको त्यही पुस्ताको जे-१० सीले खसालेपछि चिनियाँ लडाकू विमानको क्षमता उच्च स्तरको रहेको पुष्टि भएको छ।
हाल जेलमा रहेका इमरान खान प्रधानमन्त्री भएका बेला सन् २०२२ मा पाकिस्तानले आफ्नो वायुसेनामा चिनियाँ जे-१० सी लडाकू विमान प्रयोग गर्न थालेको थियो।
पाकिस्तानलाई जे-१० सीबाट प्रहार गर्न दिइएको पिएल-१५ मिसाइल पनि निर्यात गर्न बनाएको संस्करण (पिएल-१५ ई) मानिन्छ। हङकङबाट प्रकाशित हुने 'साउथ चाइना मर्निङ पोस्ट' का अनुसार पाकिस्तानलाई दिइएको पिएल-१५ ईको दुरी र त्यसमा प्रयोग हुने मोटर दुवै पिएल-१५ भन्दा कमसल छन्।
यस्तो तुलनात्मक रूपमा कमजोर पिएल-१५ ईले समेत युरोपको अब्बल मानिएको मिटियोर मिसाइल बोकेको रफाल खसालेपछि पिएल-१५ को क्षमता कति उच्च स्तरको होला भनी अमेरिका लगायत पश्चिमा देशका लागि टाउको दुखाइ बन्न सक्छ।
फेरि चीनले हाइपरसोनिक (ध्वनिभन्दा पाँच गुणा तेज गति भएको) मिसाइल समेत बनाइसकेको छ। अमेरिकाले यस्तो मिसाइल बनाएको छैन। यस्तोमा हाइपरसोनिक मिसाइल समेत भएको चीनसँग युद्ध भए अमेरिकालाई अप्ठ्यारो पर्न सक्छ।
पाकिस्तानसँग जारी लडाइँमा भारतले इसराइलमा बनेको 'हार्पी' आत्मघाती ड्रोन प्रयोग गरेर लाहोरमा रहेको चीन निर्मित एच-क्यू मिसाइल डिफेन्स सिस्टम ध्वस्त पारेको दाबी गरेको छ। चीन र पश्चिमा हतियारको प्रतिस्पर्धामा यो नयाँ आयाम हो।
यसरी भारत-पाकिस्तान युद्धमा प्रयोग हुने हतियार र तिनले हासिल गर्ने परिणाम अमेरिका लगायत पश्चिमा राष्ट्र र चीन दुवै पक्षका लागि चासोको विषय बनेका छन्। आफै आधुनिक हतियार बनाउन नसक्ने देशहरूले पनि कसको हतियार अब्बल भनेर ध्यानपूर्वक हेरिरहेका छन्।
अमेरिकी हतियारको तुलनामा चिनियाँ हतियार धेरै सस्तो पर्छन्। पाकिस्तानले प्रयोग गरेको हतियारले राम्रो प्रदर्शन गरे सस्तो चिनियाँ हतियारको माग ह्वात्तै बढ्नेछ। त्यही भएर यो युद्धले चीन र अमेरिकाबीच भविष्यमा हुनसक्ने लडाइँमा कसको हात माथि पर्ला भनेर त देखाउने नै छ, सँगसँगै हतियार व्यापारको प्रतिस्पर्धामा को अघि हुनेछ भन्ने पनि देखाउनेछ।
***
