मैले दुई महिनाअघि युके भ्रमण गरेको थिएँ। भ्रमणको पहिलो दिनमै मैले आफ्ना बच्चाहरूलाई स्कुलबाट ल्याउन धैर्यपूर्वक पर्खिरहेका अभिभावकको लाइनको सामना गरें।
त्यही दिन, मैले बसका लागि पर्खिरहेका मानिसको अर्को व्यवस्थित लाइन देखेँ। मेरो एक महिनाको बसाइमा विभिन्न ठाउँमा धेरै लाइनहरू देखेँ। चाहे बस स्टेसन, रेल स्टेसन, अस्पताल, वा किराना पसल, म जहाँ गएँ, लाइनमा बस्ने संस्कृति पाएँ। जसले बेलायतमा दैनिक जीवनको एक आकर्षक पक्ष उजागर गर्यो।
पार्कमा मैले आफ्ना दाइलाई सोधेँ–यो लाइनको उद्देश्य के हो?
दाइले पार्किङ शुल्क तिर्न लाम लागेको स्पष्ट पार्नुभयो। जुन शुल्क पार्कको मर्मत सम्भारमा जान्छ। म उत्सुक थिएँ, त्यसैले मैले सोधेँ–कसरी हाम्रो कारको लाइसेन्स प्लेट क्यामेराले कैद गरिरहेको छ वा कसैले व्यक्तिगत रूपमा शुल्क संकलन गरिरहेको छ?
दाइको जवाफ आयो–होइन आफैं इमानदार भएर मेसिनमा कार्डले तिर्ने हो।
नतिर्दा पनि कुनै सजाय नहुने ठाउँमा पैसा तिर्न इमानदार भएर लाइन बस्ने कस्तो संस्कार! शुल्क तिर्ने लाइन बसेको यो अर्को इमानदारी र उच्च संस्कारको प्रमाण थियो।
बेलायतमा रहेका हरेक सहर र गाउँका व्यस्त सडक, खचाखच भरिएका रेल स्टेसन र आकर्षक गल्लीहरूमा एउटा अलिखित नियम छ। त्यो हो–पङ्क्तिबद्ध हुनु। पङ्क्तिबद्ध हुने कला ब्रिटिसहरूको सामूहिक चेतनामा निहित आदर्श हो। अनुशासन र व्यवस्थालाई कडा नियमले लागू नगरेको तर सांस्कृतिक गौरवको विषय बनेको यो अवस्थाले हालै नेपालबाट घुम्न बेलायत पुग्दा मेरो मस्तिष्कमा हलचल भयो।
यो सानो आलेख ब्रिटिस संस्कृतिमा लामबद्ध गर्ने आधारभूत कुराहरूको अन्वेषण, त्यस पछाडिका कारण र यस अभ्यासको विकासलाई ब्रिटिस अनुशासनको प्रतीकमा व्याख्या गर्न चाहन्छु।
बेलायतमा औद्योगिक क्रान्तिको उचाइको समयमा १९ औं शताब्दीको प्रारम्भमा लामबद्ध गर्ने अभ्यासको सुरू भएको थियो।
सहरी क्षेत्रहरू बढ्दै जाँदा र सार्वजनिक सेवाहरू थप पहुँचयोग्य भएसँगै संगठित पहुँचको माग देखापर्यो। तर यो विश्वयुद्धको दौडान थियो र लामबद्ध हुनु निष्पक्ष र सामूहिक भावनासँग जोडिएको थियो। सहिष्णुता, लचिलोपन र समानताका मूल्यलाई प्रतिनिधित्व गर्दै लाम बस्ने चलन बस्दै गयो।
निष्पक्षतामा दृढ विश्वास र सबैको पालो आउनेछ भन्ने अलिखित नियमलाई धैर्यपूर्वक पर्खनु नै बेलायतीहरूको मूल मन्त्र हो। । पहिले आउनेले पहिलो सेवा भनेको एक लोकतान्त्रिक अभ्यास हो, जसले कुनै पनि व्यक्ति अर्को व्यक्तिभन्दा उच्च छैन भन्ने आभास दिलाउँछ। सामाजिक स्थिति जस्तोसुकै भए पनि व्यक्तिको हैसियत र राज्यको दृष्टिकोण समान भएको यसले पक्का गर्छ।
ब्रिटिसहरूको लाम केवल एक लामभन्दा पनि जटिल सामाजिक नृत्य हो, जुन नबोलेको मापदण्ड र शिष्टाचारद्वारा निर्देशित हुन्छ।
उदाहरणका लागि, लाइन नबसी अगाडि हाम फाल्नुलाई प्रमुख अपराध मानिन्छ, जसको परिणाम निष्क्रिय–आक्रामकदेखि प्रत्यक्ष टकरावसम्म हुन्छ। लाइन स्वयं नियमित हुन्छ, व्यक्तिहरू सँगै काम गरेर लाम व्यवस्था आफैं कायम राख्छन्। लामबद्ध सजावटमा तपाईंको अगाडि र पछाडिका व्यक्तिलाई स्वीकार गर्नु, उचित दूरी राख्नु र तपाईंको पालो आउँदा तयार हुनु जस्ता पक्ष समावेश हुन्छन्। यो लामबद्धहरूको आपसी समझदारीले सुनिश्चित गर्दछ कि लाम राम्रोसँग चल्छ, अर्डर र शिष्टताका लागि।
बस, रेल, वा बिल तिर्नका लागि लाइनहरू देखेर पहिलो पटक बेलायत पुग्ने जो कोही छक्क पर्न सक्छन्। द्रुत गतिको जीवनशैली र द्रुत सन्तुष्टिको युगमा, बेलायती लामले ढिलो हुने र तपाईंको पालो पर्खनुको महत्वलाई राम्ररी पुष्टि गरिदिन्छ। यो एक सांस्कृतिक भिन्नता हो जसले ब्रिटिस समाजको सामूहिक चरित्रका बारेमा धेरै कुरा प्रकट गर्दछ। जहाँ समय–सम्मानित परम्पराहरू आधुनिकतासँग मेल खान्छन्।
यो ब्रिटिस संस्कृतिको प्रतिनिधि हो, जसले दैनिक जीवनका धेरै पक्षमा सहिष्णुता, सम्मान र समुदायको भावनालाई उजागर गरिदिन्छ। युकेमा धेरै सामाजिक जमघट, किराना पसलका लाइनदेखि भीडभाड भएका ठाउँको लेआउट व्यवस्थित गर्न पङ्क्तिबद्ध हुने चलन छ।
अन्तमा, ब्रिटिस लामले न्याय, व्यवस्था र एकअर्काको सम्मानको आदर्शलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ। यो फलत: लाइनभन्दा बृहत् कुरा हो। नेपालजस्ता राष्ट्रबाट जाने हामीलाई केही चलन सामान्य नहुन सक्छन्, बेलायती लाइनले राष्ट्रको सामाजिक संरचनामा एउटा चाखलाग्दो दृश्य देखाउँछ। आफ्नो पालो पर्खनु, अरूलाई आदर गर्नु र साझा भावनालाई बढावा दिनु समाजमा सद्गुणहरू हुन्। जसले पालो पर्खिएरै पनि समाजलाई द्रुत रूपमा अघि बढाउन सहयोग गर्छन्।
