महेन्द्र पत्नी पूर्व बडामहारानी रत्नराज्यलक्ष्मी शाहले शनिबार साँझ आफ्नो ८९ वर्ष पुगेको उपलक्ष्यमा जन्मदिन मनाएकी थिइन्। साँझ पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र, पूर्वरानी कोमललगायत राजपरिवारका सबै सदस्य नारायणहिटी दरबारभित्रै रहेको महेन्द्र मञ्जिल निवास पुगेका थिए।
निकै अशक्त रहेकी रत्न महेन्द्र मञ्जिल निवासमा सहयोगीसाथ बस्दै आएकी हुनाले राजपरिवारका सबै सदस्य जन्मोत्सव मनाउन त्यहीँ भेला भएका थिए। महेन्द्र मञ्जिलमै जीवन बिताउने अन्तिम इच्छा गरेकी रत्नले जन्मदिन मनाएको भोलिपल्टै सरकारले निवासको बिजुली काटिदिएको छ।
ऊर्जामन्त्री जनार्दन शर्माको निर्देशनमा महेन्द्र मञ्जिल निवासको बिजुली काटिएको हो। आइतबार विद्युत प्राधिकरणको टोली बिजुली काट्न नारायणहिटी नै पुगेको थियो। रत्नका स्वकीय सचिव शम्भु अधिकारीका अनुसार दिउँसो तीन बजे निवासको बिजुली काटिएको थियो।
‘नियमित लोडसेडिङ तालिकाअनुसार बिजुली गएको होला भन्ने सम्झिएर मैले जेनेरेटर चलाउन लगाएँ र नारायणहिटीबाट निस्किएँ,’ अधिकारीले सेतोपाटीसँग भने, ‘घरमा आउँदा टेलिभिजनमा बिजुली काटिएको समाचार आइरहेको थियो।’
गणतन्त्र घोषणापछि पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र नारायणहिटी छोडेर नागार्जुन दरबार गए पनि रत्नले बाँचुञ्जेल महेन्द्र मञ्जिलमै बस्ने इच्छा देखाएकी थिइन्। पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र र तत्कालीन गृहमन्त्री कृष्णप्रसाद सिटौलाबीच छलफल हुँदा शाहले रत्नको इच्छाबारे चिन्तित हुँदै सरकारको ध्यानाकर्षण गराएका थिए।
त्यसपछि सरकारले ज्ञानेन्द्रलाई नागार्जुन दरबार र रत्नलाई महेन्द्र मञ्जिलमा बस्ने व्यवस्था मिलाइदिएको थियो। पूर्व राजपरिवारले भने बिनाजानकारी बृद्ध आमा बस्ने निवासमा बिजुली काटेको विषयमा असन्तुष्टि व्यक्त गरेको छ। सरकार आफैंले महसुल व्यहोर्नुपर्नेमा बिजुली काट्ने कामले अन्याय भएको जनाएको छ।
‘पूर्वरानी भएको हैसियतमा सरकारले आफैं निवास व्यवस्था मिलाएको हो, त्यसको महसुल सरकारले नै व्यहोर्नुपर्नेमा लाइन काट्नु अन्यायपूर्ण कदम हो, माओवादी सरकारले प्रतिशोधपूर्वक लाइन काटेको छ,’ ज्ञानेन्द्रका स्वकीय सचिव फणिराज पाठकले भने, ‘तत्कालीन गृहमन्त्री कृष्णप्रसाद सिटौला र पूर्वराजाबीच भेट हुँदा खेरी निर्णय गरेरै निवास दिइएको हो, नारायणहिटी सरकारकै स्वामित्वमा छ, स्वामित्व आफूले राखेको क्वाटरमा बिजुली पानीको बिल तिर्ने कुरा हुँदैन। पूर्वप्रधानमन्त्री, पूर्वराष्ट्रपतिले बिजुली पानीको बिल तिर्छन्? उहाँ पनि पूर्वरानी हो, त्यसमाथि अशक्त व्यक्तिलाई निशाना बनाइयो।’
प्राधिकरणका प्रमुख मुकेश काफ्लेका अनुसार रत्न बस्दै आएको महेन्द्र मन्जिल निवासले लामो समयदेखि बक्यौता रकम नबुझाएपछि मन्त्रीको निर्देशनमा बिजुली काटिएको हो। ‘उहाँको निवासले ३७ लाख ३१ हजार रुपैयाँ महसुल बक्यौता बुझाएको छैन, महसुल नबुझाउने ग्राहकको बिजुली काट्नु भन्ने मन्त्रीज्यूको निर्देशन छ,’ उनले भने। यसबीच पटक–पटक प्राधिकरण महसुल बुझाउन ताकेता गरेको उनले बताए।
राजपरिवार स्रोतका अनुसार रत्नको नाममा कतै जग्गाजमिन छैन। भएको त्यही महेन्द्र मञ्जिल हो। नारायणहिटी दरबार र राजा वीरेन्द्रका नाममा रहेको सबै सम्पत्ति सरकारले आफ्नो स्वामित्वमा ल्याइसकेको छ।
महेन्द्र मञ्जिल महाभूकम्पले छियाछिया पारेपछि रत्नको बसाइ निकै कष्टपूर्ण रहँदै आएको थियो। रत्न चार महिना नारायणहिटी दरबारभित्रकै मन्दिरमा बास बसेकी थिइन्। त्यो चार महिनामा मर्मतसम्भार गरेपछि रत्न पुनः निवास फर्केकी थिइन्। ‘भूकम्पबाट चर्किएको निवास मर्मत गरेर बनाइदिनुपर्नेमा सरकारले बुढी मान्छे बस्ने ठाउँलाई अन्धकार बनाइदियो,’ पाठकले भने।
अधिकारीका अनुसार प्राधिकरणले विद्युत महसुलमा ताकेता गरेपछि तत्कालीन मुख्यसचिव लीलामणि पौडेललाई त्यसको व्यवस्थापन गरिदिन अनुरोध गरिएको थियो। निर्मल निवासका सचिव सागर तिम्सिना र अधिकारी आफैं महसुल सरकारलाई तिरिदिन अनुरोध गर्दै चिठी लिएर पुगेका थिए।
पौडेलले सरकारी निवास भएका कारण र नारायणहिटी संस्कृति मन्त्रालय मातहत रहेकाले उसैले व्यहोरिदिने आश्वासन दिएको अधिकारीले बताए। ‘एकपटक उहाँहरू चिठी लिएर आउनुभएको थियो, त्यो चिठी मन्त्रालयमा एक दुईपटक ओहोरदोहोर भएको मलाई याद छ,’ पौडेलले भने, ‘संस्कृति मन्त्रालय मातहत पर्ने भएकाले त्यता पठाइएको हुनुपर्छ।’
गणतन्त्र घोषणाको केही समयमै महेन्द्र मञ्जिलको खानेपानीको लाइन सरकारले काटेको थियो। राजा वीरेन्द्रले किनेको ट्याङ्करमार्फत काठमाडौं खानेपानी आयोजनाबाट मञ्जिल निवासले खानेपानी किन्दै आएको छ।
‘निवासको एउटा र सचिवालयको चार वटा टेलिफोनको बिल हामीले आफैं तिरिरहेका छौं,’ अधिकारीले भने। महेन्द्र मञ्जिलमा आउने बिल संस्कृति मन्त्रालयमा पठाइने गरिएको थियो। ‘त्यसको जानकारी मुख्यसचिव र विद्युत प्राधिकरणलाई पनि जान्छ,’ अधिकारीले भने।
महेन्द्र मञ्जिल निवासको बिजुली काटिएको विषयमा ऊर्जामन्त्री जनार्दन शर्माले प्रतिक्रिया दिएनन्। ‘यो विषयमा मेरो भनाइ केही छैन, भोलि बुझेर भनौंला,’ शर्माले भने।
गणतन्त्र घोषणापछि सरकारले नारायणहिटी दरबारलाई संग्रहालय बनाएको छ। यो संस्कृति मन्त्रालयको मातहतमा छ। नारायणहिटी दरबार संग्रहालयबाट आम्दानी हुने सबै रकम मन्त्रालयको स्वामित्वमा आउँछ।
